TÁI SỬ DỤNG NƯỚC THẢI TRONG NUÔI THỦY SẢN BẰNG VI SINH VÀ THỰC VẬT THỦY SINH – GIẢI PHÁP HIỆU QUẢ, TIẾT KIỆM, BỀN VỮNG

Trong nuôi trồng thủy sản hiện nay, bài toán ô nhiễm nước – chi phí xử lý cao – thiếu nguồn nước sạch đang khiến nhiều hộ nuôi cá, lươn, ếch gặp khó khăn. Thay nước liên tục vừa tốn điện, tốn công, vừa làm vật nuôi dễ sốc môi trường. Tái sử dụng nước thải bằng vi sinh và thực vật thủy sinh chính là giải pháp thực tế, dễ áp dụng, giúp bà con giảm chi phí – ổn định ao nuôi – tăng hiệu quả sản xuất.

GIỚI THIỆU CHUNG VỀ TÁI SỬ DỤNG NƯỚC THẢI TRONG NUÔI THỦY SẢN

Thực trạng nước thải ao nuôi hiện nay

Trong các mô hình nuôi cá tra, cá rô phi, cá lóc, lươn, ếch, nước ao sau một thời gian thường tích tụ:

• Amoniac (NH₃), nitrit (NO₂⁻)

• Chất hữu cơ từ thức ăn dư, phân thải

• Bùn đáy, khí độc H₂S

• Dư lượng thuốc và hóa chất xử lý

Nếu xả trực tiếp ra môi trường hoặc thay nước ồ ạt sẽ gây:

• Ô nhiễm kênh rạch

• Lây lan mầm bệnh

• Cá, lươn dễ stress, chậm lớn

👉 Vì vậy, tái sử dụng nước trong thủy sản là hướng đi tất yếu.

Tái sử dụng nước thải là gì?

Tái sử dụng nước là quá trình thu gom – xử lý – cấp lại nước ao nuôi thông qua:

• Vi sinh vật có lợi để phân hủy chất bẩn

• Thực vật thủy sinh để hấp thu dinh dưỡng dư thừa

Đây là nguyên lý xử lý tự nhiên – an toàn – phù hợp với điều kiện ao nuôi ở Việt Nam.

Lợi ích nổi bật của tái sử dụng nước thải

Áp dụng đúng kỹ thuật, bà con có thể:

• 💧 Giảm 40–70% lượng nước thay mới

• 🐟 Cá, lươn khỏe hơn, ít bệnh gan ruột

• 🌱 Nước ao ổn định pH, ít mùi hôi

• 💰 Giảm chi phí điện, nước, hóa chất

CƠ CHẾ HOẠT ĐỘNG CỦA HỆ THỐNG TÁI SỬ DỤNG NƯỚC THẢI

Xử lý nước thải bằng vi sinh trong ao nuôi

Vi sinh vật đóng vai trò xử lý cốt lõi trong hệ thống tái sử dụng nước. Các chủng vi sinh có lợi sẽ:

• Phân hủy thức ăn dư và chất hữu cơ

• Chuyển NH₃ → NO₂⁻ → NO₃⁻ (giảm độc)

• Hạn chế khí độc H₂S, CH₄

• Ức chế vi khuẩn gây bệnh

Điều kiện để vi sinh hoạt động tốt:

• DO ≥ 3 mg/L

• pH ổn định 7–8

• Bổ sung vi sinh định kỳ 5–7 ngày/lần

👉 Khi hệ vi sinh ổn định, nước ao trong hơn, ít mùi, cá ăn mạnh và lớn nhanh.

Lọc nước ao nuôi bằng thực vật thủy sinh

Sau giai đoạn vi sinh, nước được dẫn qua khu lọc bằng thực vật thủy sinh để hoàn thiện quá trình làm sạch.

Các loại cây thường dùng:

• 🌿 Lục bình, rau muống nước: hút mạnh NO₃⁻, PO₄³⁻

• 🌱 Cỏ vetiver: giữ bùn, hấp thu kim loại nặng

• 🌸 Sen, súng: che mát mặt nước, hạn chế tảo

Rễ cây là nơi cư trú của vi sinh có lợi, giúp:

• Giảm BOD, COD

• Làm nước trong, ít nhớt

• Hạn chế tảo và mùi hôi

👉 Hiệu quả xử lý có thể đạt 80–90% nếu thiết kế đúng diện tích lọc.

CHU TRÌNH TÁI SỬ DỤNG NƯỚC THẢI TRONG AO NUÔI

Giai đoạn 1: Lắng – lọc cơ học

Loại bỏ phân cá, bùn đáy, thức ăn dư bằng bể lắng, lưới lọc, sỏi.

Giai đoạn 2: Xử lý sinh học

Kết hợp vi sinh + thực vật thủy sinh để làm sạch nước.

Giai đoạn 3: Tái cấp nước cho ao nuôi

Nước sau xử lý được kiểm tra và bơm lại ao nuôi.

👉 Nước có thể tái sử dụng 3–5 lần/vụ, thậm chí nhiều hơn nếu vận hành tốt.

CÁC MÔ HÌNH TÁI SỬ DỤNG NƯỚC THẢI PHỔ BIẾN

Ao lắng + cây thủy sinh

Phù hợp nuôi cá lóc, lươn, chi phí thấp, dễ làm.

Biofloc kết hợp thực vật lọc nước

Áp dụng tốt cho rô phi, cá trê, ếch, nước ổn định lâu dài.

Hệ thống tuần hoàn RAS cải tiến

Thích hợp cho trại giống, cá cảnh, tiết kiệm tới 80% nước.

LỢI ÍCH KINH TẾ – MÔI TRƯỜNG CHO NGƯỜI NUÔI

Về môi trường

• Giảm ô nhiễm nguồn nước xung quanh

• Hạn chế phú dưỡng, tảo độc

• Bảo vệ đất và nước ngầm

Về kinh tế

• Giảm 20–30% chi phí vận hành

• Tăng tỷ lệ sống 90–95%

• Cá, lươn lớn nhanh, đồng đều

Tận dụng phụ phẩm

• Bèo, rau → phân xanh, thức ăn gia súc

• Bùn vi sinh → phân hữu cơ cho cây trồng

KẾT LUẬN

Tái sử dụng nước thải trong nuôi thủy sản bằng vi sinh và thực vật thủy sinh là giải pháp thực tế – tiết kiệm – phù hợp điều kiện nuôi ở Việt Nam. Không chỉ giúp bà con giảm chi phí và rủi ro, mô hình này còn hướng đến nuôi thủy sản tuần hoàn, bền vững và thân thiện môi trường.