Quy định về an toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản

An toàn thực phẩm là những yếu tố quyết định đến chất lượng, giá trị và sức khỏe cộng đồng. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, việc đảm bảo ATTP trong nuôi trồng thủy sản (NTTS) không chỉ là yêu cầu nội tại nhằm bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng trong nước. Ngoài ra nó còn là điều kiện tiên quyết để thủy sản Việt Nam tiếp cận và duy trì các thị trường lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc… Do đó, các quy định về ATTP trong NTTS cần được quan tâm, tuân thủ và thực thi nghiêm ngặt.

Khái niệm và tầm quan trọng của ATTP trong nuôi trồng thủy sản

ATTP trong NTTS là việc bảo đảm rằng các sản phẩm thủy sản được nuôi, thu hoạch, sơ chế và chế biến không chứa các yếu tố có hại vượt mức cho phép như: hóa chất độc hại, kim loại nặng, kháng sinh, vi sinh vật gây bệnh, vi tảo độc, chất bảo quản không được phép sử dụng…

Việc không đảm bảo ATTP trong sản phẩm thủy sản có thể gây hậu quả nghiêm trọng như:

• Ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng (ngộ độc thực phẩm, bệnh tật do vi khuẩn, virus, ký sinh…)

• Làm mất uy tín ngành thủy sản, ảnh hưởng đến xuất khẩu và thu nhập của người dân

• Tăng nguy cơ bị trả hàng, cấm nhập khẩu từ các thị trường quốc tế

• Gây tổn hại đến môi trường và hệ sinh thái nếu sử dụng hóa chất, kháng sinh bừa bãi

Các quy định pháp lý liên quan đến an toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản tại Việt Nam

Luật và văn bản quy phạm pháp luật

Hiện nay, pháp luật Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản quy định về an toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản, bao gồm:

• Luật Thủy sản 2017: Quy định điều kiện nuôi, quản lý vùng nuôi, giống, thức ăn, thuốc, kháng sinh, hóa chất.

• Luật An toàn thực phẩm 2010: Văn bản pháp lý cao nhất về nguyên tắc, điều kiện đảm bảo ATTP.

• Nghị định 15/2018/NĐ-CP và 26/2019/NĐ-CP: Hướng dẫn quản lý ATTP trong sản xuất, kinh doanh nông lâm thủy sản.

• Thông tư 14/2021/TT-BNNPTNT: Quy định kiểm tra, giám sát ATTP thủy sản nuôi.

• Thông tư 26/2016/TT-BNNPTNT: Danh mục thuốc, hóa chất, kháng sinh được phép/cấm sử dụng trong NTTS.

Các tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật

Ngoài ra, còn có các quy chuẩn kỹ thuật như:

• QCVN 01-190:2020/BNNPTNT về yêu cầu chung đối với cơ sở nuôi trồng thủy sản

• QCVN 02-19:2014/BNNPTNT về vùng nuôi thủy sản an toàn dịch bệnh

• Tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, ASC… cho nuôi thủy sản an toàn và bền vững

Các yêu cầu cụ thể trong đảm bảo an toàn thực phẩm nuôi trồng thủy sản

Địa điểm và điều kiện nuôi trồng

• Khu vực nuôi phải được quy hoạch và cấp phép, tránh vùng ô nhiễm.

• Nguồn nước sử dụng cần được kiểm tra, không chứa chất độc hại hoặc kim loại nặng.

• Phải có hệ thống xử lý chất thải, nước thải đảm bảo không gây ô nhiễm môi trường.

Giống, thức ăn và thuốc thú y thủy sản đảm bảo an toàn thực phẩm

• Giống thủy sản phải rõ nguồn gốc, không nhiễm bệnh, được kiểm dịch.

• Thức ăn phải được sản xuất và lưu hành hợp pháp, không sử dụng thức ăn có chất cấm.

• Thuốc thú y, hóa chất và kháng sinh được sử dụng theo hướng dẫn, không vượt liều lượng. Đặc biệt không dùng các chất bị cấm sử dụng.

Quản lý dư lượng hóa chất và kháng sinh đảm bảo an toàn thực phẩm

• Các sản phẩm thủy sản phải không chứa dư lượng kháng sinh, hóa chất vượt giới hạn tối đa cho phép (MRL) theo quy định của Việt Nam và quốc tế.

• Cần thực hiện ngừng sử dụng thuốc trước khi thu hoạch theo đúng thời gian cách ly.

Kiểm tra và giám sát an toàn thực phẩm

• Cơ sở nuôi phải ghi chép đầy đủ nhật ký sản xuất (về giống, thuốc, thức ăn, môi trường…).

• Cần tham gia chương trình giám sát vùng nuôi, lấy mẫu kiểm tra định kỳ hoặc đột xuất.

• Các sản phẩm xuất khẩu bắt buộc phải qua kiểm tra, chứng nhận của cơ quan chuyên môn.

Thực trạng và thách thức hiện nay

Những tiến bộ đạt được trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm

• Ngày càng nhiều vùng nuôi áp dụng mô hình VietGAP, Global GAP, ASC.

• Hệ thống kiểm soát và giám sát chất lượng thủy sản ngày càng chặt chẽ.

• Nhận thức của người nuôi và doanh nghiệp về an toàn thực phẩm được cải thiện.

Những tồn tại và thách thức trong việc đảm bảo an toàn thực phẩm

• Vẫn còn tình trạng sử dụng thuốc, hóa chất không rõ nguồn gốc.

• Một số vùng nuôi không đạt điều kiện về môi trường hoặc không ghi chép nhật ký sản xuất.

• Khó kiểm soát hoàn toàn dư lượng kháng sinh trong các hộ nuôi nhỏ lẻ.

• Việc đáp ứng các yêu cầu khắt khe từ thị trường xuất khẩu như EU, Mỹ vẫn là thách thức lớn.

5. Giải pháp nâng cao an toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản

• Tăng cường tuyên truyền và đào tạo: Nâng cao nhận thức cho người nuôi về tác hại của việc sử dụng hóa chất cấm, đồng thời hướng dẫn kỹ thuật nuôi an toàn.

• Quy hoạch và quản lý vùng nuôi: Phát triển các vùng nuôi tập trung có giám sát, kiểm soát dịch bệnh, môi trường và chất lượng sản phẩm.

• Áp dụng công nghệ và tiêu chuẩn quốc tế: Khuyến khích ứng dụng mô hình nuôi trồng bền vững như VietGAP, ASC để đáp ứng yêu cầu xuất khẩu.

• Tăng cường kiểm tra, xử phạt: Xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm về an toàn thực phẩm, đồng thời kiểm soát chặt chẽ việc lưu hành thuốc, hóa chất trong thị trường.

• Hỗ trợ kỹ thuật và tài chính: Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ người dân tiếp cận giống, thức ăn, thiết bị và kỹ thuật nuôi an toàn.

Kết luận

An toàn thực phẩm trong nuôi trồng thủy sản là yêu cầu bắt buộc. Và là điều kiện tiên quyết để bảo đảm sức khỏe cộng đồng, nâng cao giá trị sản phẩm và phát triển ngành thủy sản bền vững. Các quy định pháp lý đã và đang được hoàn thiện để quản lý chặt chẽ từ khâu sản xuất đến tiêu thụ. Tuy nhiên, để thực hiện tốt các quy định này đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa người nuôi, doanh nghiệp, cơ quan quản lý và cộng đồng. Chỉ khi đảm bảo được an toàn thực phẩm, ngành thủy sản mới có thể phát triển bền vững, giữ vững thị trường nội địa và khẳng định vị thế trên thị trường quốc tế.