Phối trộn thức ăn để tăng sức đề kháng cho tôm – Giải pháp bền vững trong nuôi trồng thủy sản

Sức đề kháng yếu là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng tôm nuôi dễ mắc bệnh, giảm năng suất và gây thiệt hại kinh tế. Trong bối cảnh hạn chế sử dụng kháng sinh nhằm phòng chống hiện tượng kháng thuốc và bảo vệ môi trường, việc tăng cường sức đề kháng cho tôm thông qua thức ăn đang được xem là một giải pháp chiến lược và bền vững. Bài viết này trình bày phương pháp phối trộn thức ăn nhằm tăng cường sức đề kháng tự nhiên của tôm, thông qua bổ sung các hợp chất sinh học, vitamin, khoáng chất và phụ gia vi sinh có nguồn gốc tự nhiên.

Đặt vấn đề

Ngành nuôi trồng thủy sản, đặc biệt là nuôi tôm, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế tại nhiều quốc gia châu Á, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, một trong những thách thức lớn của ngành là tình trạng dịch bệnh ngày càng gia tăng, đặc biệt trong các mô hình nuôi thâm canh mật độ cao. Để đối phó với dịch bệnh, người nuôi thường sử dụng kháng sinh và hóa chất, nhưng điều này không những tiềm ẩn nguy cơ về dư lượng trong sản phẩm mà còn góp phần thúc đẩy hiện tượng kháng thuốc ở vi sinh vật gây bệnh.

Giải pháp được khuyến nghị hiện nay là tập trung nâng cao sức đề kháng tự nhiên của tôm bằng dinh dưỡng hợp lý. Thức ăn đóng vai trò cốt lõi trong việc đảm bảo sức khỏe đường ruột, tăng cường miễn dịch và giảm tỷ lệ tử vong trong suốt chu kỳ nuôi.

Cơ sở khoa học của việc tăng sức đề kháng qua phối trộn thức ăn

Sức đề kháng của tôm chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, trong đó dinh dưỡng là yếu tố nền tảng, quyết định khả năng phản ứng của tôm đối với các tác nhân gây bệnh. Khác với động vật có xương sống, tôm không có hệ miễn dịch đặc hiệu mà chủ yếu dựa vào miễn dịch bẩm sinh, bao gồm hàng rào vật lý, tế bào miễn dịch không đặc hiệu, enzyme và các phân tử tín hiệu.

Một số chất dinh dưỡng và phụ gia có khả năng kích hoạt hoặc tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch bẩm sinh này, điển hình như:

• Beta-glucan: kích hoạt các tế bào hemocyte, tăng cường hiện tượng thực bào và sản sinh enzyme chống oxy hóa.

• Vitamin C, E: tăng khả năng kháng stress và tái tạo mô tổn thương.

• Probiotic và enzyme tiêu hóa: duy trì hệ vi sinh đường ruột cân bằng, cải thiện hấp thu dinh dưỡng.

• Chiết xuất thảo dược (tỏi, nghệ, yucca, propolis…): có tính kháng khuẩn, chống viêm tự nhiên.

Phương pháp phối trộn thức ăn tăng sức đề kháng

Nguyên tắc phối trộn thức ăn

Để hiệu quả, phối trộn thức ăn cần tuân theo một số nguyên tắc:

• Đảm bảo cân bằng dinh dưỡng cơ bản (đạm, béo, khoáng, vitamin).

• Không thay đổi mùi vị làm giảm sức ăn của tôm.

• Sử dụng các chất bổ sung với liều lượng phù hợp, tránh quá liều gây ảnh hưởng gan tụy.

• Ưu tiên các nguyên liệu tự nhiên, dễ tiêu hóa và có chứng nhận an toàn sinh học.

Công thức phối trộn thức ăn mẫu

Một công thức phối trộn tiêu biểu cho 1kg thức ăn viên công nghiệp như sau:

Cách làm: Trộn đều các thành phần khô trước, sau đó pha loãng dầu và phụ gia rồi xịt lên thức ăn. Để khô ráo trong 15–30 phút trước khi cho tôm ăn.

Ứng dụng thực tiễn của phối trộn thức ăn

Nhiều mô hình nuôi tôm tại Đồng bằng sông Cửu Long và miền Trung đã áp dụng phương pháp phối trộn thức ăn bổ sung này vào các giai đoạn quan trọng như:

• Sau khi tôm thả giống 7–10 ngày.

• Khi chuyển mùa, thay đổi nhiệt độ, độ mặn đột ngột.

• Khi tôm thay vỏ hoặc trong giai đoạn trước thu hoạch.

Kết quả ghi nhận:

• Tỷ lệ sống tăng từ 70–75% lên 80–85%.

• Tôm ít mắc bệnh đường ruột, gan tụy khỏe, màu sáng.

• Giảm rõ rệt việc sử dụng kháng sinh trong vụ nuôi.

Thách thức và khuyến nghị

Thách thức

• Thiếu hiểu biết kỹ thuật khiến người nuôi trộn sai liều, gây phản tác dụng.

• Một số chất bổ sung chưa được đăng ký, chưa kiểm nghiệm chất lượng.

• Chi phí nguyên liệu phối trộn cao, khó áp dụng đại trà với hộ nuôi nhỏ lẻ.

Khuyến nghị

• Cần có các hướng dẫn kỹ thuật đơn giản, dễ áp dụng, kèm minh họa thực tế.

• Khuyến khích hợp tác xã, trại giống, trại nuôi lớn chia sẻ công thức đã chứng minh hiệu quả.

• Nhà nước và viện nghiên cứu nên tài trợ các nghiên cứu thực nghiệm, giúp xây dựng bộ công thức tối ưu cho từng giai đoạn sinh trưởng của tôm.

Kết luận

Việc phối trộn thức ăn hợp lý với các phụ gia tăng cường miễn dịch là giải pháp khả thi, an toàn và bền vững nhằm nâng cao sức đề kháng cho tôm nuôi. Nếu được áp dụng đúng kỹ thuật và phổ biến rộng rãi, giải pháp này không chỉ giúp giảm thiểu rủi ro dịch bệnh mà còn góp phần bảo vệ môi trường, hướng đến một ngành nuôi trồng thủy sản xanh, sạch và hiệu quả.

Tài liệu tham khảo:
[1] FAO (2023). “Shrimp Farming and Health Management.”
[2] Nguyễn Văn Tuấn et al. (2022). “Ảnh hưởng của beta-glucan lên sức đề kháng của tôm thẻ chân trắng.” Tạp chí Nông nghiệp & Phát triển nông thôn.
[3] Lê Thanh Hải (2021). “Vai trò của probiotic trong nuôi trồng thủy sản.” Hội nghị Quốc gia về Thủy sản bền vững.