PHỐI OXY VỚI SULFAMID, TRIME, COLISTIN, QUINOLONE, PHENICOL: CÔNG DỤNG – LIỀU DÙNG – LƯU Ý AN TOÀN TRONG NUÔI THỦY SẢN

Giới thiệu

Trong nuôi thủy sản, Oxytetracycline (Oxy) là kháng sinh được sử dụng rộng rãi nhờ phổ tác dụng rộng và hiệu quả với nhiều bệnh như: viêm ruột, phân trắng, gan tụy, xuất huyết, lở loét. Tuy nhiên, để tăng hiệu quả điều trị, một số trường hợp có thể phối Oxy với các nhóm kháng sinh khác như Sulfamid, Trimethoprim, Colistin, Quinolone, Phenicol.

Bài viết này phân tích rõ: khi nào nên phối hợp – hiệu quả – liều dùng – lưu ý an toàn để tránh kháng thuốc và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Phối Oxy với nhóm Sulfamid (Sulfonamide)

Hoạt chất: Sulfamethoxazole, Sulfadiazine, Sulfadimidine

Công dụng khi phối hợp

• Tăng hiệu quả trị bệnh viêm ruột, phân trắng, lở loét.

• Mở rộng phổ tác động lên vi khuẩn Gram âm và Gram dương.

• Dùng khi cá/tôm bị bệnh nặng hoặc kéo dài nhiều ngày.

Liều dùng

• Oxy: 30–50 mg/kg thể trọng/ngày

• Sulfa: 50–100 mg/kg thể trọng/ngày

• Dùng 3–5 ngày liên tục.

Lưu ý

• Không dùng kéo dài → dễ gây kháng thuốc.

• Ngưng thuốc 15–20 ngày trước thu hoạch.

• Ưu tiên dùng riêng Sulfa hoặc Oxy khi bệnh nhẹ để an toàn.

Phối Oxy với Trimethoprim (TMP)

Công dụng khi phối hợp

• TMP + Oxy giúp mở rộng phổ vi khuẩn, đặc biệt hiệu quả trong điều trị:
  Aeromonas, Edwardsiella, Vibrio.

• Hiệp lực mạnh hơn so với dùng đơn.

Liều dùng

• Phối theo tỉ lệ: Oxy : TMP = 5:1 hoặc 4:1

• Oxy: 30–50 mg/kg/ngày

• TMP theo tỉ lệ phối.

• Dùng 3–5 ngày.

Lưu ý

• Chỉ phối khi bệnh nặng; bệnh nhẹ → dùng Oxy đơn.

• Ngưng thuốc 15–20 ngày.

• Không phối kéo dài để tránh kháng thuốc.

Phối Oxy với Colistin (Polypeptide)

Công dụng khi phối hợp

• Colistin: diệt mạnh Gram âm (Aeromonas, Vibrio).

• Oxy: kìm khuẩn phổ rộng → hỗ trợ Colistin.

• Dùng cho trường hợp đa vi khuẩn, bệnh nặng, lở loét sâu.

Liều dùng

• Oxy: 30–50 mg/kg/ngày

• Colistin: 5–10 mg/kg/ngày

• Dùng 3–5 ngày.

Lưu ý

• Không lạm dụng vì Colistin là kháng sinh mạnh, nhiều quốc gia hạn chế.

• Chỉ phối theo hướng dẫn kỹ thuật.

• Ngưng thuốc 15–20 ngày.

Phối Oxy với Quinolone (Enrofloxacin, Ciprofloxacin)

Công dụng khi phối hợp oxy

• Hiệu quả mạnh trên cả Gram âm và Gram dương.

• Dùng khi cá/tôm nhiễm khuẩn nặng, lở loét lan rộng, xuất huyết.

Liều dùng

• Oxy: 30–50 mg/kg/ngày

• Quinolone: 5–10 mg/kg/ngày

• Dùng 3–5 ngày.

Lưu ý

• Không dùng kéo dài → nguy cơ kháng kháng sinh rất cao.

• Quinolone là nhóm mạnh → tránh lạm dụng.

• Ngưng thuốc 15–20 ngày.

Phối Oxy với Phenicol (Florfenicol)

Công dụng khi phối hợp oxy

• Về lý thuyết: Oxy (30S) + Flo (50S) có thể hiệp lực.

• Hiệu quả trên bệnh viêm ruột, xuất huyết, loét do vi khuẩn.

Liều dùng

• Oxy: 30–50 mg/kg/ngày

• Florfenicol: 10–15 mg/kg/ngày

• Dùng 3–5 ngày.

Lưu ý quan trọng

• Không khuyến cáo phối Oxy + Flo trong thực tế thủy sản:

  • Rủi ro kháng thuốc cao.

  • Không chứng minh hiệu quả rõ ràng.

• Nên dùng từng loại riêng theo đúng bệnh.

• Ngưng thuốc 15–20 ngày.

Những trường hợp nên phối Oxy

Chỉ phối Oxy với các nhóm trên khi:

• Bệnh nặng, diễn biến nhanh.

• Bệnh đa vi khuẩn, nhiều vị trí tổn thương.

• Có dấu hiệu nặng: xuất huyết, loét sâu, viêm ruột kéo dài.

Bệnh nhẹ hoặc mới phát → dùng Oxy đơn sẽ an toàn hơn.

Lưu ý chung để dùng kháng sinh an toàn

• Không tự ý phối hợp kháng sinh khi không biết cơ chế.

• Không dùng kháng sinh để phòng bệnh.

• Tránh dùng kéo dài trên 5 ngày.

• Bổ sung men tiêu hóa + Vitamin C để tăng miễn dịch.

• Tuân thủ thời gian ngưng thuốc 15–20 ngày.

Kết luận

Phối hợp Oxy với các nhóm Sulfamid, Trimethoprim, Colistin, Quinolone và Phenicol có thể mang lại hiệu quả cao trong điều trị bệnh nặng, nhưng cần tuân thủ đúng liều và nguyên tắc để tránh kháng thuốc. Bà con nên cân nhắc mức độ bệnh và chọn phác đồ phù hợp để an toàn – hiệu quả – tiết kiệm chi phí.